Al 111 jaar innovatie en eigenzinnigheid in de dierentuin

Burgers’ Zoo in Arnhem is een van de meest bezochte dagattracties van Nederland en mag zich sinds het 100-jarig bestaan in 2013 Koninklijk noemen. De dierentuin trekt jaarlijks meer dan een miljoen bezoekers, voornamelijk door hun unieke ecodisplays. We spreken met Bas Lukkenaar (PR & Communicatie), die ooit als student binnenkwam en nooit meer is weggegaan. Hij heeft alle hoogtepunten van de afgelopen twee decennia meegemaakt.

Bas, we liepen net naar het restaurant en onderweg leek het wel alsof je een dagtaak had aan het begroeten van collega’s. Zo populair?

“Populair is misschien niet het juiste woord, maar ik ken hier inderdaad heel veel mensen. Al sinds mijn jeugd wilde ik hier werken. Ongeveer twintig jaar geleden deed ik hier mijn afstudeerscriptie en ik ben nooit meer weggegaan. Ik hou van de werksfeer, het werken met de collega’s en het vertellen over Burgers’ Zoo. Bovendien zijn de lijnen hier heerlijk kort; ik kan zo bij Alex (van Hooff, de directeur, red.) binnenlopen om zaken te bespreken. Het is een privaat familiebedrijf, gericht op de lange termijn en gedreven door een idealistische visie.”

Er is één belangrijke kwestie die we toch even moeten bespreken: de uitspraak van de naam Burgers’ Zoo.

“Haha, ja, dat is altijd een ding. Officieel heet het Koninklijke Burgers’ Zoo en wordt dat volledig in het Nederlands uitgesproken. Maar we vinden het ook prima als mensen ‘Zoo’ op z’n Engels uitspreken. Soms zeggen bezoekers ook nog ‘Burgers’ Bush,’ terwijl dat eigenlijk alleen verwijst naar het specifieke ecodisplay van de Bush.”

Heb je na zoveel jaren dan echt een band opgebouwd met de dieren hier?

“Zeker, maar dieren komen en gaan. Omdat we al heel lang geen dieren meer uit het wild halen, zijn we afhankelijk van elkaar en van Europese fok- en uitwisselprogramma’s. We werken samen met andere dierentuinen in Nederland, Europa (via koepelorganisatie EAZA, red.) en zelfs wereldwijd. We ruilen alleen dieren; een dier heeft bij ons geen financiële waarde. Wel betaalt de ontvangende dierentuin de transportkosten als onderdeel van een gentlemen’s agreement.”

Willen dierentuinen niet vooral populaire dieren die goed zijn voor de PR?

“Natuurlijk wil iedere dierentuin graag jonge dieren zoals olifantenkalfjes, maar dan ga je allemaal op hetzelfde paard wedden en draag je niet bij aan de kerntaak van het preserveren van diersoorten. Wij hebben een groep oudere olifanten, terwijl we van andere dieren juist wel fokgroepen hebben die andere dierentuinen dan weer niet hebben. Zo heeft iedere dierentuin iets unieks.”

De regelgeving rondom het houden van dieren in gevangenschap is de afgelopen jaren steeds strenger geworden. Vroeger kon je bijna alle dieren zien, maar nu geven dierentuinen dieren meer ruimte, waardoor ze soms moeilijker te spotten zijn. Hoe gaan jullie daarmee om?

“Vroeger hadden dierentuinen soms een postzegelcollectie-mentaliteit: hoe meer soorten, hoe beter. Burgers’ Zoo heeft het altijd anders aangepakt. De oprichter, Johan Burgers, experimenteerde al met tralievrije verblijven voor roofdieren. Zijn kleinzoon, Antoon van Hooff, ging nog verder. Wat als je een regenwoud kunt nabootsen als volledig ecosysteem, inclusief planten en dieren? Zo’n ecodisplay is een complex ecosysteem waarin alles nauw met elkaar verbonden is. We hebben een balans gevonden waarin dieren zoveel mogelijk vrij leven en bezoekers echt op zoek moeten naar de dieren. Onder leiding van Alex van Hooff, zoon van Antoon, blijven we deze filosofie volgen. Die gezonde hoeveelheid eigenzinnigheid en het willen innoveren zit echt in ons DNA.”

Dierentuinen blijven constant vernieuwen. In Nederland zijn er heel veel dierentuinen. Hoe zien jullie de ontwikkelingen in de markt?

“Dierentuinen zijn allemaal uniek. We zien andere dierentuinen als collega’s en werken ook veel samen. We willen als sector sterk zijn en wisselen regelmatig ervaringen uit. Directies, dierverzorgers en managers bezoeken elkaars parken en bekijken nieuwe ontwikkelingen vaak al voordat ze voor het publiek toegankelijk zijn. Innovatie is iets wat in heel veel dierentuinen sterk leeft. Attracties zoals in Wildlands Adventure Zoo Emmen en Disney’s Animal Kingdom vinden wij bijvoorbeeld prachtig om te zien. Wij kiezen echter voor ecodisplays, maar ieder park heeft zijn eigen filosofie en dat vinden wij alleen maar mooi om te zien. Wij weten namelijk zelf ook heel goed wat wij willen en waar wij voor staan.”

Van oudsher is de zomer het belangrijkste seizoen voor dierentuinen. Toch zie je tegenwoordig steeds meer spreiding over het jaar, vooral door nieuwe evenementen zoals BOEH! In the Zoo en Brew @ The Zoo. Wat doen jullie aan spreiding?

“Wij pakken dit jaar uit met het evenement ‘Fantastische Fabelwezens.’ Door het park heen zijn twintig mythische wezens (waaronder een aantal animatronics, red.) te vinden, die kinderen samen met hun ouders kunnen ontdekken. Alex is bevriend met kinderboekenschrijver Paul van Loon en zo ontstond het idee om een verhaallijn van Dolfje Weerwolfje eraan te koppelen. Alex en Paul kennen elkaar sinds de lancering van het boek Weerwolvenbos bij ons in het park ruim 20 jaar geleden. Hoe dan ook, we hebben een audiotour ontwikkeld waarin Dolfje ’s nachts door de dierentuin dwaalt, nieuwsgierig naar de vreemde geluiden die hij hoort. De spannendste wezens hebben we in een apart deel van het park geplaatst, zodat bezoekers eromheen kunnen als ze dat willen. Voor Paul en Alex staat plezier voorop; het commerciële aspect is echt van secundair belang.”

Maar jullie moeten toch ook commerciële activiteiten ondernemen?

“Dat klopt, maar we houden dat in balans. Ons doel is enthousiasmeren. We zetten sterk in op contentmarketing. Dit doen we met de verhalen van de Fabelwezens, maar bijvoorbeeld ook op social media. We werken intensief samen met biologen en dierverzorgers om ervoor te zorgen dat onze communicatie inhoudelijk altijd klopt. In sommige parken bestaat er spanning tussen marketing en educatie, maar bij ons werken deze teams juist heel goed samen. We zijn trots op onze eigenzinnige aanpak.”

Burgers’ Zoo bestaat inmiddels al 111 jaar, en vorig jaar was het precies 100 jaar geleden dat de dierentuin in Arnhem werd gevestigd. Hebben jullie dat nog gevierd?

“Onze band met Arnhem is heel sterk. We zien onszelf als onderdeel van de stad en zijn trots op Arnhem, net zoals Arnhem trots is op ons. Alex woont hier aan de rand van het park en hoeft maar een deur door te lopen om in de dierentuin te staan. We hebben dit jubileum bescheiden gevierd; Arnhemmers zijn van nature ook wat ingetogen. We hebben een jubileumpen uitgebracht en Alex investeert al jaren veel in het toerismebureau van Arnhem. We werken ook nauw samen met onze buren, zoals het Nederlands Openluchtmuseum.”