Geen tijd voor koudwatervrees

In het voorjaar van 2021 schreef ik al eens over recreatieplassen, waar per jaar miljoenen mensen gebruik van maken om te recreëren. Maar waterrecreatie is zoveel meer dan dat. En het is in Nederland vanaf het begin onlosmakelijk verbonden geweest met toerisme en vrijetijdsbesteding. Wij houden nu eenmaal van het water, ondanks onze eeuwige strijd om het hoofd boven water te houden.

Water is voor Nederland altijd van grote betekenis geweest. Voor de recreatiesector geldt hetzelfde, het water heeft op veel verschillende manieren iets extra’s te bieden. Vele vormen van recreëren hebben nu eenmaal met water te maken, of dat nu op, aan of in het water is. Op het water kunnen we varen, zeilen, roeien, surfen, kanoën, waterskiën en allerlei andere watersporten beoefenen. Aan het water doen we aan vissen, spelen of zonnen en in het water zwemmen of duiken we. De toename van al deze activiteiten loopt parallel met de ontwikkeling van de recreatie- en toerismesector.

In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw begonnen we ons steeds meer bewust te worden van het belang van water in de recreatiesector. In het tijdschrift H2O uit 1970 lezen we een prachtige studie met als titel ‘Waterrecreatie, behoeften en mogelijkheden’. Het is een studie die vooruitblikt naar het jaar 2.000 en geeft een verrassend beeld van de denkwijzen die er toen leefden. Maar het is dan ook al vijftig jaar geleden dat het geschreven werd.

De studie is degelijk en tegelijkertijd verrassend met betrekking tot de verwachtingen die men toen had. Ter illustratie: men stelde zich voor dat het aantal recreatievaartuigen (watersport), dat in 1970 werd geschat op een aantal van 80.000, met 15 % per jaar zou gaan stijgen. Doorrekenend zou dat betekenen dat er al in het jaar 2.000 enkel om te recreëren al ruim 2,5 miljoen boten in Nederland zouden rondvaren. Gelukkig is dat niet uitgekomen. We hebben nu naar schatting ruim 500.000 schepen, waarbij tot de coronacrisis een jaarlijkse daling van 1 % werd ingeschat. In hetzelfde onderzoek uit 1970 werd al onderscheid gemaakt in verschillende vormen van waterrecreatie. En de teksten die gebruikt werden zijn nog steeds actueel en te mooi om hier niet te laten zien.

1. De recreatie langs het water

Met deze vorm wordt bedoeld die recreatie, waarbij het water zonder dat er verdergaande contacten zijn voornamelijk visueel van belang is. Met name wordt hier gedacht aan de landschapsbeleving die men ondergaat bij recreatieve tochten — bv. driving for pleasure doch niet alléén in de auto, evengoed op de fiets of te voet en waarbij het water een grote rol speelt.

2. Recreatie aan het water

Deze categorie omvat de recreatieve activiteiten die onmiddellijk aan het water worden bedreven; het zonnebaden en spelen op zonne- en speelweiden langs het water en het vissen. Bij deze categorie dienen wij erop bedacht te zijn dat het recreatiegebeuren op ieder ogenblik kan overgaan in recreatie in het water, baden of zwemmen.

3. Recreatie op het water

Hierbij valt in de eerste plaats te denken aan de vele vormen van recreatie in een boot – kano, roeiboot, op- blaasbare rubberboot, zeil- en motorboot, speedboot, waterski. Ook hier geldt dat de recreatie op het water over kan gaan — vrijwillig of onvrijwillig — in activiteiten in het water — zwemmen of baden — variërend van de duik uit de boot in diep water tot het uit de dingy stappen in ondiep water. Als bijzondere vorm van recreatie op het water moet worden genoemd de sportieve activiteiten op het ijs, schaatsen, ijszeilen.

4. Recreatie in het water

Tenslotte het recreatief gebeuren in het water, het baden en zwemmen, in het voorafgaande reeds ter sprake gebracht als sequeel op recreatie aan en op het water. Het is redelijk om, wanneer de recreatie in het water centraal staat, dus de intentie is van de recreatieve activiteit, van recreatieve kant de kwaliteitseis aan het water ook hoger te stellen dan de minimumeisen die men stelt wanneer het te water gaan slechts secundair en /of incidenteel geschiedt.

In de loop van de decennia zijn er tal van studies over het onderwerp verschenen, veel te veel om aandacht aan te besteden. Het is echter wel interessant om het veranderende tijdsbeeld te blijven volgen, dus ter illustratie nog een studie uit 2002, ‘De betekenis van water voor recreatie en toerisme in Nederland’ (NRIT & RIKZ, 2002).

In deze studie wordt geconstateerd dat vanuit verschillende invalshoeken de toeristisch-recreatieve sector nog steeds in belang toeneemt, niet alleen in economische zin maar evenzeer in maatschappelijke zin. Men ziet daarbij de volgende trends: een toenemend ruimtebeslag en intensivering, meer combinaties van land- en wateractiviteiten, hogere kwaliteitseisen en steeds stringentere regelgeving. Overigens blijven de vier categorieën zoals in 1970 beschreven in iets andere bewoordingen precies hetzelfde.

In deze studie wordt geconstateerd dat vanuit verschillende invalshoeken de toeristisch-recreatieve sector nog steeds in belang toeneemt, niet alleen in economische zin maar evenzeer in maatschappelijke zin. Men ziet daarbij de volgende trends: een toenemend ruimtebeslag en intensivering, meer combinaties van land- en wateractiviteiten, hogere kwaliteitseisen en steeds stringentere regelgeving. Overigens blijven de vier categorieën zoals in 1970 beschreven in iets andere bewoordingen precies hetzelfde.

Toch zijn er in de loop van de jaren ook wel tegengeluiden te horen. Massa toerisme, in extrema ook wel over-toerisme genoemd. Dit is het fenomeen, waarbij een (te) grote massa toeristen de plaatselijke bevolking overloopt en een druk legt op de infrastructuur en voorzieningen van steden, stranden en de natuur. Maar ook de druk op het klimaat door de vele verplaatsingen met auto en vliegtuig. En de druk op de natuur, waar flora en fauna schade van ondervinden. En tot slot de uitbuiting van veel verschillende groepen mensen in de hele wereld om vooral maar voor ons vakantieplezier te zorgen.

Ook de overheid krijgt steeds meer oog voor deze negatieve kanten die vooralsnog gelijke tred houdt met onze vrijetijdsbesteding. Beleid wordt uitgestippeld, maatregelen worden voorbereid en uitgevoerd en nieuwe visies bepalen straks wat er nog wel en niet meer kan. 

En dan is er ook nog een pandemie. Corona veroorzaakt misschien wel een trendbreuk op vele gebieden. We zien nu al dat verschillende delen van de recreatiesector profiteren van het feit dat veel meer Nederlanders in eigen land op vakantie gaan. Er zijn meer boten verhuurd dan ooit en ook meer verkocht. De bezetting op vakantieparken is eigenlijk alleen maar toegenomen en afgelopen jaar hadden de recreatieplassen ook niet te klagen over belangstelling. Al met al een roerige tijd, waarbij we rustig mogen concluderen dat het nooit meer wordt zoals het vroeger en zelfs kortgeleden voor corona was. De lessen uit het verleden, waarvan ik enkele illustraties heb laten zien, geven eigenlijk maar één ding aan. Met je tijd meegaan is een noodzaak en liever nog een beetje vooruitlopen.

Te veel dingen zijn veranderd de afgelopen jaren, veel zaken zijn gewoon geworden en de mens is nu eenmaal een gewoontedier. Maar dat betekent wel dat we met onze bedrijven rekening moeten houden met al die veranderingen. We gaan een nieuwe tijd tegemoet met heel veel kansen, zeker als in voorjaar en de zomer ‘alles’ weer mag. Nieuwe tijden, nieuwe kansen en dus ook tijd om na te denken wat dat voor jouw bedrijf betekent. Geen tijd voor koudwatervrees, aan de slag. We zullen enorm creatief moeten zijn om de kansen en ideeën te vertalen naar wat de klant dit jaar, volgend jaar en over vijf jaar wil. En we kunnen ook met echte innovaties zelf een markt kweken, mits we de trends van nu en morgen volgen. Heel veel te doen dus, succes ondernemers!