Sport en spel – de spelende mens is van alle tijden

In de geschiedenis van de mensheid heeft de spelende mens, homo ludens, altijd een rol gehad. Maar de betekenis van sport en spel is in de geschiedenis heel verschillend geweest. Alhoewel we vele voorbeelden kennen uit het (verre) verleden, hebben sport en spel pas in de 19e eeuw maatschappelijke erkenning gekregen en werden de eerste sportorganisaties opgericht. Maar wat is nu eigenlijk het verschil tussen sport en spel?

Een korte zoektocht op internet levert direct een veelheid aan definities, die elkaar veelal deels of geheel tegenspreken. Moeilijk om daar echt wat van te maken, maar om voor dit artikel toch enig houvast te hebben, hanteren we de volgende stellingen, afkomstig van Wikipedia. Een spel is een activiteit, buiten de gewone dagelijkse bezigheden, waaraan een of meer mensen deelnemen, als vermaak en/of om een of meer vaardigheden of talenten ten volle te benutten of te vergroten. Een sport kan omschreven worden als een fysieke krachtmeting, een fysiek spel of denkspel dat op reglementaire wijze in competitieverband of recreatief gespeeld kan worden. Ook hier zien we nog steeds veel overlap, waarbij het fysieke aspect misschien wel het meest onderscheidende element is. Maar wat dan te doen met denksporten? Kortom, misschien moeten we het onderscheid wel helemaal niet maken.

Olympische Spelen of Sporten?

In de Romeinse oudheid werd de term ‘Brood en spelen’ al gehanteerd om het volk te geven wat het meest noodzakelijk was om opstanden te voorkomen. De romeinse arena’s, zoals het beroemde Colosseum in Rome, zaten altijd vol met duizenden supporters van de gladiatoren, die daar hun competitiewedstrijden speelden. Wel op leven en dood en dat is tegenwoordig gelukkig wel anders, alhoewel enig geweld in de nationale en internationale voetbaltempels ook niet geheel ongewoon is. Ook bij de oude Grieken was sport en competitie niet ongewoon, alhoewel het net als bij de Romeinen vaak gebaseerd was op strijd en vechtkunst. En daar hebben we in aangepaste vorm wel onze Olympische Spelen aan overgehouden. Let op: we noemen het spelen, maar het gaat over sporten.

Vrijetijdsbesteding

Sport en spel is dus van alle tijden, variërend van een heerlijke vrijetijdsbesteding voor de miljoenen amateursporters in de wereld tot de zwaar getrainde professionals, waarvan we de competities allemaal met veel plezier naar kijken. Toch is daar alleen al in mijn mensenleven heel veel in veranderd. Vroeger was het simpel: spelen deed je op straat en soms was dat net sporten, zoals voetbal of tikkertje. Spelletjes deed je binnen met het gezin of met vriendjes. En als je ‘echt’ wilde sporten ging je naar de club, of dat nu zwemmen, atletiek, hockey, turnen, voetbal of volleybal was. En we deden dat allemaal om onszelf en elkaar te vermaken, vrijetijdsbesteding dus.

Competities met onszelf

Dat eenvoudige landschap is beginnend aan het einde van de vorige eeuw wel sterk veranderd. Nieuwe maatschappelijke aspecten gingen ook een rol spelen, waarbij gezondheid en bewegen steeds meer op de voorgrond traden. Sporten was niet alleen meer leuk, maar ook noodzakelijk om fit en op gewicht te blijven, met als gevolg dat duizenden mensen de nieuw aangelegde trimbanen gingen bezoeken. Deze trend zet zich nu nog steeds door, waarbij opvalt dat het noodzakelijk geachte bewegen steeds individueler uitgevoerd wordt. We hebben daar ook steeds meer persoonlijke hulpmiddelen bij, zowel in de vele sportscholen met alle denkbare apparaten om jezelf fysiek te ‘pijnigen’ als met een keur aan gezondheidsapps met stappentellers en calorieënmeters. We hebben tegenwoordig continu een competitie met onszelf te voeren en of dat nu allemaal zo leuk is?

‘Digitaal sporten’

Een geheel andere trend heeft alles te maken met de digitalisering van onze wereld. Sport en spel kan in alle aspecten nu ook via een schermpje worden beleefd. Of het nu gaat om het digitaal bijwonen van sportevenementen of het zelf uitvoeren van sport en spelletjes, het aanbod is overweldigend. Met een heel groot voordeel: je hoeft niet meer van de bank af, kan lekker lui blijven zitten. Dat is overigens meteen ook het grootste nadeel: we moeten op andere manieren en momenten die beweging toch weer ergens krijgen.

‘Digitaal sporten’ Een geheel andere trend heeft alles te maken met de digitalisering van onze wereld. Sport en spel kan in alle aspecten nu ook via een schermpje worden beleefd. Of het nu gaat om het digitaal bijwonen van sportevenementen of het zelf uitvoeren van sport en spelletjes, het aanbod is overweldigend. Met een heel groot voordeel: je hoeft niet meer van de bank af, kan lekker lui blijven zitten. Dat is overigens meteen ook het grootste nadeel: we moeten op andere manieren en momenten die beweging toch weer ergens krijgen.

Allereerst met bestaande en nieuwe soorten sportvoorzieningen. De eerste sportscholen zijn al gesignaleerd bij de verblijfsrecreatie, veelal gecombineerd met verschillende wellnessvoorzieningen, een aantrekkelijk en bloeiend geheel. Maar natuurlijk blijven ook de buitensportmogelijkheden aantrekkelijk, nu ook met relatief nieuwe vormen, zoals padelbanen, pumptracks en verschillende beachsportmogelijkheden. Daarnaast blijft het een uitgelezen kans om op de toch al aanwezige sportfaciliteiten voor gasten activiteiten te organiseren, variërend van een zomers beachvolleybaltoernooi tot en met zelf uitgezette wandel-, fiets- of avonturentochten.

Samenwerken

Een speciale categorie betreft de organisatie van sportevenementen voor meer dan alleen de eigen gasten. Gastheer zijn van een nationaal toernooi of een Nederlands Kampioenschap trekt veel meer publiek, draagt enorm bij aan de eigen naamsbekendheid en daagt gasten ook uit om zelf in beweging te komen. Veel kleinere sportbonden of koepelorganisaties van minder bekende sporten zoeken aantrekkelijke locaties om hun sport te promoten en voor een groot publiek te brengen. Samenwerking kan hierbij tot heel mooie resultaten leiden. Wat bijvoorbeeld te denken van het hosten van een Eredivisie Beachvolleybal toernooi. Of het organiseren van een Nederlands Kampioenschap op de nieuwe superslides bij DX Adventures of Fun Beach.

Creatief & interactief

En tot slot kunnen we niet heen op de innovaties op sport- en spelgebied, welke veelal met digitalisering te maken hebben. De afgelopen corona periode heeft de ontwikkeling van veel digitale spelen enorm geholpen, omdat we fysiek niet veel konden. Maar ook daarvoor was de trend naar een combinatie van digitale en fysieke spelen al in gang gezet. Interactieve games voor binnen en buiten zijn al op vele plaatsen te vinden en worden vooral door de jeugd zeer gewaardeerd. Een echt interactief spel is veel meer dan het simpelweg toevoegen van licht, geluid of een puntenschermpje. Actie en reactie worden ermee gestimuleerd en de keuze in verschillende spelvormen kan door de deelnemers zelf gemaakt worden. Juist de groepen die niet gemakkelijk uit zichzelf bewegen, worden verleid om toch in beweging te komen.